Küçükbaş Hayvanlarda Uyuz Hastalığı ve Tedavisi
Küçükbaş hayvanlarda (koyun, keçi) uyuz, özellikle Akar (mite) adı verilen parazitlerin neden olduğu bulaşıcı bir deri hastalığıdır. Tedavi edilmediğinde ciddi verim kayıplarına, hatta ölümlere yol açabilir. Tedavi süreci doğru teşhis, ilaçlama, çevre kontrolü ve koruyucu önlemleri içerir.
1. Teşhis ve Tür Ayırımı
Uyuzun farklı türleri vardır ve tedavi yaklaşımı buna göre değişir. Veteriner hekim tarafından deri kazıntısı alınarak mikroskopik inceleme yapılır ve uyuz türü belirlenir. - Sarcoptes Uyuzu (Vücut Uyuzu): Tüm vücutta yaygın kaşıntı, kabuklanma, deri kalınlaşması.
- Psoroptes Uyuzu (Kulak Uyuzu): Kulak içi ve çevresinde şiddetli kaşıntı, kabuk oluşumu.
- Chorioptes Uyuzu (Ayak Uyuzu): Bacakların alt kısımlarında ve ayaklarda lezyonlar.
- Demodex Uyuzu (Kıl folikülü uyuzu): Daha az yaygın, genellikle bağışıklık sistemi zayıf hayvanlarda görülür.
2. Tedavi Yöntemleri
Tedavi, veteriner hekimin önerdiği ilaçlar ve protokollerle yapılmalıdır. Genel tedavi yöntemleri şunlardır:
- İnsektisit İlaç Uygulamaları (Banyo, Püskürtme, Dökme):
- Banyo (Daldırma): Özellikle büyük sürülerde etkili bir yöntemdir. İlaçlı su havuzunda hayvanlar belirli bir süre daldırılır. İvermectin, Diazinon, Amitraz gibi ilaçlar kullanılır. İlacın etiket talimatlarına ve bekleme süresine (süt/et) mutlaka uyulmalıdır.
- Püskürtme (Spray): Daha küçük sürüler veya bireysel hayvanlar için uygundur. Tüm vücut ıslanacak şekilde ilaçlı su püskürtülür.
- Nokta Uygulama (Spot-on) ve Dökme (Pour-on): Sırttan dökülen veya nokta olarak uygulanan ilaçlar (örneğin, Moxidectin, Ivermectin içerenler) tüm vücuda yayılarak etki gösterir. Kullanımı kolaydır.
- Sistemik (İğne) Tedaviler:
- İvermectin veya Benzeri Enjeksiyonlar: Deri altı veya kas içi enjeksiyon şeklinde uygulanır. Paraziti hem içeriden hem de dışarıdan etkiler. Genellikle 7-14 gün arayla iki doz halinde uygulanır. Dozaj veteriner hekim tarafından hayvanın ağırlığına göre belirlenmelidir.
- Destekleyici Tedaviler:
- Kaşıntı ve yangıyı azaltmak için antihistaminikler veya kortikosteroidler kullanılabilir.
- İkincil bakteriyel enfeksiyonlar varsa antibiyotik uygulaması gerekebilir.
- Hayvanın beslenmesi iyileştirilerek bağışıklık sistemi desteklenmelidir.
3. Çevre ve Barınak Dezenfeksiyonu
Uyuz akarları çevrede (ahır, ağıl, yemlik, tırnak araları) 2-3 hafta canlı kalabilir. Bu nedenle tedavi başarısı için çevre temizliği şarttır. - Ahır/Ağıl tamamen boşaltılmalı, gübre ve yataklıklar temizlenmelidir.
- Yer, duvar ve ekipmanlar insektisit solüsyonlarla (örn. Sitrinat, Amitraz) yıkanmalı veya püskürtülmelidir.
- Mümkünse barınak bir süre hayvansız bırakılmalıdır.
4. Koruyucu Önlemler ve Sürü Sağlığı Yönetimi
- Yeni alınan hayvanlar en az 2-3 hafta karantinada tutulmalı ve gözlemlenmelidir.
- Sürüde düzenli sağlık kontrolleri yapılmalıdır.
- Hayvanların beslenme ve barınma koşulları iyileştirilerek stres azaltılmalıdır.
- Ahır ve ağıllar kuru, temiz ve havadar tutulmalıdır.
- Uyuz şüphesi olan hayvanlar derhal sürüden ayrılmalıdır.
Önemli Uyarılar
- Kesinlikle veteriner hekim kontrolü ve reçetesi olmadan ilaç kullanılmamalıdır. Yanlış ilaç veya doz zehirlenmelere neden olabilir.
- İlaçların et, süt gibi ürünlerdeki kalıntı sürelerine (bekleme süresi) mutlaka uyulmalıdır.
- İnsanlara da bulaşabilen (zoonoz) bir hastalık olduğu için temas sırasında eldiven gibi koruyucu ekipman kullanılmalıdır.
- Tedavi genellikle tüm sürüye uygulanmalıdır, sadece hasta hayvanları tedavi etmek yetersiz kalabilir.
Küçükbaş hayvanlarda uyuz tedavisi, sabır ve titizlik gerektiren bir süreçtir. Erken teşhis ve doğru tedavi ile hastalık kontrol altına alınabilir ve sürü sağlığı korunabilir. |
.webp "Fırında Ayva Tatlısı Tarifi ve Malzemeleri")
.webp "Ayva Marmelatı Tarifi ve Malzemeleri")
.webp "Kaymaklı Ayva Tatlısı")
.webp "Ayva Şurubu Tarifi ve Malzemeleri")
.webp "Ayva Tatlısı Tarifi ve Malzemeleri")
